Είναι επίσημο. Δεν πρέπει να
νιώθουμε μόνοι μας. Υπάρχουν και άλλοι ηλίθιοι στην Ευρώπη. Και μάλιστα
αποδεδειγμένα πλέον. Ακόμα πιο ηλίθιοι και από εμάς φανταστείτε. Οι Έλληνες
πολιτικοί για παράδειγμα. Βέβαια.
Χρεοκόπησαν αρχικά την χώρα
και υποχρεωτικά πήραν βοήθεια από την Τρόικα με αντάλλαγμα διάφορους όρους. Οι Έλληνες
όμως δεν μάσησαν. Δεν τήρησαν τους όρους του μνημονίου σε ένα τεράστιο ποσοστό.
Τι τα κλειστά επαγγέλματα, τι οι ιδιωτικοποιήσεις οι αδελφοί μας πίστεψαν ότι
μπορούν να τους γελάσουν τους βλάκες τους Ευρωπαίους. Αποτέλεσμα αυτού; Τα
δημοσιονομικά γίνονταν όλο και χειρότερα οι όροι γίνονταν όλο και πιο αυστηροί
με αποτέλεσμα να φτάσουμε στο σημείο η Λαγκάρτ να βρίζει ουσιαστικά τους
Έλληνες και η χώρα να βρίσκεται ετοιμοθάνατη στον αναπνευστήρα. Και όλα αυτά
γιατί; Γιατί δεν αναγνώρισαν το πρόβλημα και δεν το πολέμησαν στην ρίζα του.
Επίσης προσπέρασαν επιδεικτικά τις πρώτες δεσμεύσεις τους με ατάκες του τύπου
«λεφτά υπάρχουν» με αποτέλεσμα να οδηγήσουν την χώρα στην χρεοκοπία.
Ναι οι Έλληνες είναι όντως
οι πρωταθλητές. Οι πιο ανεύθυνοι στην ΕΕ. Τώρα από ότι φαίνεται τον τίτλο
διεκδικούν και οι Ισπανοί. Αρνούνται πεισματικά να προσφύγουν στον μηχανισμό
στήριξης για την ανακεφαλαιοποίηση της Bankia η
οποία χρειάζεται 19δις. Αποτέλεσμα αυτού είναι οι αποδόσεις των 10-ετών
ομολόγων της Ισπανίας να εκτοξευθούν στο 6.50% και να κοντεύουν επικίνδυνα το
7%, επίπεδο που θεωρείται απαγορευτικό για δανεισμό από τις αγορές. Το
αποτέλεσμα αυτού είναι μάλλον δεδομένο. Η Ισπανία θα κλειδωθεί από τις αγορές
και θα απευθυνθεί στον μηχανισμό για στήριξη. Οι όροι μάλλον θα είναι σκληροί
και δύσκολα εφαρμόσιμοι. Αν προσέφευγαν νωρίτερα και πριν κρεμαστούν μόνοι τους
ίσως να ήταν και καλύτερα τα πράγματα.
Τα πιο πάνω δεδομένα είναι
δυστυχώς παρόμοια και στην Κύπρο. Η δική μας οικονομία είναι πανομοιότυπη με
αυτές της Ιρλανδίας και της Ισπανίας. Η Ιρλανδία κατέρρευσε γιατί το τραπεζικό
της σύστημα ήταν δυσθεώρητα μεγάλο σε σχέση με την οικονομία της και επίσης
γιατί το προσωπικό χρέος των νοικοκυριών είχε εκτιναχθεί στο 220% του
εισοδήματος τους. Επίσης η αγορά ακινήτων είχε απογειωθεί με αποτέλεσμα η πτώση
της να είναι απότομη και επώδυνη. Η Ισπανία από την άλλη επίσης λυγίζει κάτω
από την πίεση της φούσκας των ακινήτων. Η Ελλάδα από την άλλη λύγισε κυρίως λόγω
του μεγάλου δημοσίου χρέους της, και της τεράστιας, ακριβής και μη
αποτελεσματικής κρατικής μηχανής.
Η Κύπρος; Ένας συνδυασμός
των πιο πάνω. Τεράστιο τραπεζικό σύστημα σε σχέση με την οικονομία, τεράστια
χρέη νοικοκυριών, μια τεράστια φούσκα της αγοράς ακινήτων έτοιμή να εκραγεί και
μια πανάκριβη τεράστια κρατική μηχανή. Και όμως παρά τα πιο πάνω η χώρα
κατάφερνε να διατηρεί το δημόσιο χρέος της κάτω από το 50%/ΑΕΠ. Αυτό έδινε στην
χώρα μας ένα τεράστιο πλεονέκτημα. Απλά διότι ενώ τα πιο πάνω τραγικά σενάρια
ξεδιπλώνονταν μπροστά στα μάτια μας, εμείς είχαμε ουσιαστικά χρόνο να δράσουμε.
Και αρκετό μάλιστα. Δύο και τρία χρόνια είναι πολύς χρόνος. Όμως δυστυχώς εμείς
αποφασίσαμε να κλείσουμε μάτια και αυτιά και να λέμε ότι η κρίση δεν θα μας
επηρεάσει. Θα περάσει και θα μας ξύσει.
Πολλοί έλεγαν τότε ότι η
καταστροφή έρχεται αλλά κανένας δεν δρούσε. Χωρίς να θέλω να καυχηθώ ότι Yes ήβρα
το θα σας δώσω ορισμένες ημερομηνίες απλά και μόνο για να αντιληφθείτε το
μέγεθος του εγκλήματος που έχει γίνει στην Κύπρο. Έγκλημα από αμέλεια και
ανικανότητα. Γιατί όταν τα γεγονότα είναι μπροστά σου και εσύ τα αγνοείς
επιδεικτικά τότε τι είσαι; Είσαι εγκληματίας. Όταν ακόμα και ένα μπλογκ σαν
αυτό μπορεί να δει τι έρχεται και εσύ που κατέχεις την θέση αδυνατείς τότε τι
είσαι; Είσαι ανίκανος εγκληματίας.
Τον Αύγουστο του 2010 όταν
οι πωλήσεις ακινήτων είχαν ανακάμψει σε σχέση με το 2009 οι καθηγητές Κύπριοι
αξιωματούχοι πανηγύριζαν λέγοντας ότι «αυτό ήταν η αγορά θα γυρίσει»
βασιζόμενοι στην παιδικού επιπέδου κυπριακή θεωρία που λέει ότι η αξία της γης
πάει πάντα πάνω. Τότε σε τζείντο ποστ είχα πει ότι «Εγώ φίλε μου εννα κάτσω στο
διαμερισματούι μου τζαι έννα περιμένω υπομονετικά και θα γοράσω το σπίτι των
ονείρων μου στην μισή τιμή από ότι μου το πλασάρετε σήμερα. Είμαι σίγουρος για
τούτο τζαι κατα βάθος ξέρετε το τζαι εσείς».
Ως τότε οι πωλήσεις ήταν 16%
αυξημένες σε σχέση με το 2009. Το 2011 οι πωλήσεις κατέρρευσαν (-18,38%) ενώ οι
τιμές από το τέταρτο τρίμηνο του 2009 μέχρι το τέταρτο του 2011 έπεσαν
παγκύπρια κατά 20% για τα διαμερίσματα και 12% για τα σπίτια. Και η πτώση είναι
περιορισμένη απλά γιατί οι τράπεζες συγκρατούν τεχνικά τις τιμές.
Τον Σεπτέμβρη και τον
Νοέμβριο του 2010 είχα απαριθμήσει τους λόγους οι οποίοι κατά την άποψη μου θα
οδηγούσαν την χώρα μας στον μηχανισμό στήριξης αφού θα αδυνατούσε πλέον να
δανειστεί από τις αγορές. Και υπάρχουν και άλα ποστς παρόμοιου περιεχομένου που
μπορείτε αν θέλετε να διαβάσετε. Και εγώ όμως που το έλεγα δεν είμαι κάποιος
μάντης. Το έλεγαν και άλλοι. Απλά στοιχεία διάβαζα και έφτασα σε αυτό το
συμπέρασμα. Απλά στατιστικά στοιχεία τα οποία ήταν εκεί προσβάσιμα από όλους.
Δεν χρειαζόταν να είσαι και κανένας Einstein για να το
καταλάβεις. Απλά χρειαζόταν να ανοίξεις τα μάτια σου, να κοιτάξεις τι γίνεται
γύρω σου και να αντιληφθείς ότι δεν είσαι καράολος και οι παγκόσμιες
οικονομικές συνθήκες σε επηρεάζουν. Εμείς όμως μείναμε άπραχτοι με αποτέλεσμα η
χώρα να καταρρεύσει. Υπεύθυνοι είναι η Κυπριακή πολιτική σκηνή στο σύνολό της
που δημιούργησε ένα τερατούργημα που ονομάζεται κρατική μηχανή, οι διοικήσεις
φυσικά των τραπεζών μας και εννοείται η κυβέρνηση Χριστόφια η οποία δεν πήρε
κανένα ουσιαστικό μέτρο για να αποτρέψει την καταστροφή.
Γιατί ρε μαλάκες;
Γιατί οι τράπεζες δεν
διέγραψαν εγκαίρως στεγαστικά κακά δάνεια από τα Κυπριακά χαρτοφυλάκια τους και
τα άφησαν εκεί καλύπτοντας τα δίνοντας περιόδους χάριτος απλά για να
παρουσιάζουν κέρδη; Απλά γιατί δεν συνέφερε σε κανέναν να πέσει η αγορά
ακινήτων. Τόσο απλό. Τώρα όμως μετά το κούρεμα των Ελληνικών ομολόγων θα πρέπει
παράλληλα να αναγνωρίσουν και bad debts από
το Ελληνικό δανειακό χαρτοφυλάκιο τους. Πως λογαριάζουν λοιπόν να χειριστούν
στην χειρότερη δυνατή χρονική στιγμή το Κυπριακό χαρτοφυλάκιο στεγαστικών τους
δανείων; Θα σας πω. Θα αναγκαστούν να αναγνωρίσουν και εκεί μεγάλο
ποσοστό doubtful debts με
αποτέλεσμα η κτηματαγορά να κτυπηθεί ακόμη περισσότερο. Χειρότερα από ότι θα
επηρεαζόταν αν τα αναγνώριζαν σιγά σιγά.
Επίσης ποιος θα λογοδοτήσει
στα συμβούλια και στα treasuries των τραπεζών για τις επενδύσεις
σε Ελληνικά ομόλογα από την δευτερεύουσα αγορά το καλοκαίρι του 2010. Ποιος θα
λογοδοτήσει στους μετόχους; Επίσης ποιος θα λογοδοτήσει στην Λαϊκή για την
προτροπή προς τους καταθέτες να επενδύσουν σε μετατρέψιμα χρεόγραφα της
τράπεζας σε υψηλό επιτόκιο. Ποιος θα λογοδοτήσει τώρα δύο χρόνια μετά που οι
καταθέτες έχασαν ουσιαστικά πάνω από το 50% της αξίας των καταθέσεων τους που
επενδύθηκε στα εν λόγω ομόλογα;
Ποιος θα λογοδοτήσει από την
κυβέρνηση η οποία δεν πήρε κανένα μέτρο παρά κάποια γελοία ημίμετρα. Γιατί δεν
έγινε αναδιάρθρωση της ΑΤΑ, γιατί δεν φορολογήθηκε το ΕΦΑΠΑΞ, γιατί δεν κόψατε
τις προαγωγές και τα επιδόματα των κυβερνητικών όταν ακόμα είχαμε τον έλεγχο.
Γιατί φοβάστε κάτι υποκείμενα όπως τον Γλαύκο; Γιατί; Αφού είναι ξεκάθαρο ότι
με την αναγκαστική πλέον προσφυγή μας στον μηχανισμό τα μέτρα θα είναι πολύ πιο
σκληρά. Τώρα να δείτε γέλια.
Φυσικά με τα πιο πάνω δεν
θέλω σε καμία περίπτωση να απαλλάξω την ΕΕ και την Τρόικα από τις ευθύνες τους
οι οποίες είναι τεράστιες. Ο ανεπαρκής έλεγχος και η αδυναμία τους για
ουσιαστική κεντροποίηση όλων των οικονομιών κάτω από μια ομπρέλα με κοινή
δημοσιονομική πολιτική (γιατί οι δείκτες του Μααστριχτ είναι ουσιαστικά για την
μόστρα) οδήγησαν εδώ. Επίσης η αντίδρασή τους στην κρίση ήταν αργή, ανεπαρκής
και λανθασμένη με αποτέλεσμα την δεδομένη στιγμή να απειλούνται άμεσα με
χρεοκοπία εκτός από τις Πορτογαλία, Ελλάδα Ιρλανδία και οι Κύπρος,
Ισπανία και σε δεύτερο βαθμό η Ιταλία.
Και αν δούμε την πολιτική
λιτότητας που εφάρμοσαν στην Ιρλανδία όταν και έκαναν bailout την
χώρα μετά από την κατάρρευση των τραπεζών και της κτηματαγοράς, ίσως μπορέσουμε
να πάρουμε μια γεύση για το τι μας περιμένει και εμάς. Η ομοιότητα των δύο
οικονομιών μας δίνει την ευκαιρία να δούμε την εικόνα της Κύπρου μπροστά στον
χρόνο.
Την δεδομένη στιγμή στην
Ιρλανδία υπάρχει ένας θανάσιμος συνδυασμός των πιο κάτω δεδομένων. Τα
νοικοκυριά έχουν τεράστια δάνεια την ίδια στιγμή που η αξία των
περιουσιακών τους στοιχείων (μετοχές, ακίνητα κτλ) πέφτει. Επίσης το μέσο
μηνιαίο εισόδημα πέφτει (λόγω φορολογίας ανεργίας κτλ) και αυτό οδηγεί σε
αύξηση της αξίας των χρεών τους. Αποτέλεσμα αυτού είναι η μειωμένη κατανάλωση
αφού αυτοί που έχουν λεφτά φοβούνται και έτσι αποταμιεύουν περισσότερα ενώ
αυτοί που δεν έχουν υποχρεωτικά μειώνουν και αυτοί τα έξοδα τους. Αυτά σε
συνδυασμό με τις τράπεζες οι οποίες δεν δανείζουν διατηρούν την κατανάλωση και
κατ’ επέκταση την ανεργία σε αυξητική τροχιά.
Αυτή η κατάσταση όμως στην
περίπτωση της Κύπρου γίνεται ακόμη χειρότερη αφού ουσιαστικά η προσαρμογή στους
μισθούς (προς τα κάτω) γίνεται κυρίως μέσω της ανεργίας (η οποία αυξάνεται)
αφού ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού απολαμβάνει εργασιακή μονιμότητα
(κυβερνητικοί, τραπεζικοί ημι-κρατικοί). Άρα ένα μεγάλο ποσοστό της πτώσης του
μέσου μισθού επιβαρύνει ουσιαστικά την κυβέρνηση η οποία πληρώνει αυξημένα
ανεργιακά επιδόματα. Τα πιο πάνω δεδομένα απλά δημιουργούν μια παγίδα όπου η επιδείνωση
των δημόσιων οικονομικών είναι συνεχόμενη και χωρίς φρένο.
Η απάντηση σε όλα αυτά είναι
μια και μοναδική. Μια φόρμουλα η οποία η ΕΕ και το ΔΝΤ απέτυχαν να εφαρμόσουν
μέχρι στιγμής σε όποια χώρα προσέφεραν βοήθεια. Να εφαρμόσουν μέτρα ανάπτυξης
σε συνδυασμό με τα μέτρα λιτότητας. Και η πολιτική τους αυτή έχει οδηγήσει την
κατάσταση στα άκρα. Πλέον απειλείται ολόκληρη η Ένωση με κατάρρευση. Απειλείται
ακόμη και αυτή η ίδια η ιδέα γύρω στην οποία κτίστηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση πριν
πενήντα τόσα χρόνια. Να μπουν δηλαδή οι βάσεις έτσι ώστε να αποφύγει η Ευρώπη
έναν τρίτο παγκόσμιο πόλεμο. Ποιος μπορεί πλέον να εγγυηθεί ότι η πτώση του
κοινού νομίσματος και η κατάρρευση πολλών Ευρωπαϊκών κρατών δεν θα επιφέρει την
ολική καταστροφή. Ποιος μπορεί να αποκλείσει ένα τέτοιο ενδεχόμενο εδώ που
φτάσαμε; Απομακρυσμένο μεν αλλά όχι απίθανο. Και δεν μιλώ κατ’ ανάγκη για
πόλεμο αλλά για γενικές αναταραχές, ακραίο ρατσισμό και ολική αναρχία.
Οι ενέργειες τους θα πρέπει
πλέον να είναι άμεσες και αποτελεσματικές. Εγώ σε τι συμπέρασμα καταλήγω; Ότι
όσο πιο νωρίς μπεις στον μηχανισμό τόσο το καλύτερο όσο αφορά τα μέτρα που θα
σου επιβάλουν. Αυτό είναι δεδομένο. Αλλά παρόλα αυτά ο μηχανισμός δεν σημαίνει
εξυγίανση και ανατροπή δεδομένων. Με την τωρινή του φόρμουλα απλά οδηγεί τα
κράτη σε ένα πιο αργό θάνατο σε σχέση με τον άμεσο θάνατο που επιφέρει μια άμεση
χρεοκοπία. Άρα η καλύτερη λύση για εμάς θα ήταν να εφαρμόζαμε τα απαραίτητα
μέτρα μόνοι μας όταν μπορούσαμε και είχαμε την ευκαιρία και τον χρόνο να το
κάνουμε. Αμελήσαμε για μικροκομματικά συμφέροντα. Συγχαρητήρια λοιπόν και καλό
κουράγιο σε όλους μας friends.