Τελικά Greecovery ή μήπως Grexit

Εχτές (14-10-2014) έγινε το έλα να δεις στις διεθνείς αγορές αλλά κυρίως στην Ελλάδα. Στο ΧΑΑ υπήρξαν κινήσεις πανικού από το πρωί τζαι όσο περνούσε η ώρα και μπαίναμε στην απογευματινή συνεδρία υπήρχε μαζικό σελ οφφ με αποτέλεσμα ο δείχτης να κλείσει με απώλειες 5.14% (και ακόμα 5 σήμερα μέχρι τώρα). Επίσης οι αποδόσεις των Ελληνικών ομόλογων (δείκτης ρίσκου) μετά από μια περίοδο σημαντικής πτώσης (μέχρι και 5,5% το δεκάχρονο) εκτοξεύτηκαν τις τελευταίες μέρες. Χτες το δεκάχρονο άγγιζε το σημαντικό σημείο του 7% (σήμερα επέρασε το), πέραν του οποίου το χρέος θεωρείται ότι δεν μπορεί να εξυπηρετείται. Γιατί έγιναν όλα τα πιο πάνω, μάλιστα σε μια περίοδο όπου η Ελλάδα αλλά και οι διεθνείς αγορές πίστεψαν και επένδυσαν στο Greecovery;

Τα πιο πάνω δεν είναι καθόλου τυχαία. Οι επενδυτές με ηχηρό τρόπο αποδοκίμασαν τους κυβερνητικούς χειρισμούς αναφορικά με την έξοδο της χώρας από το υφιστάμενο πρόγραμμα. Η Ελληνική κυβέρνηση ήθελε λιγότερη Τρόικα για να μπορέσει να κερδίσει την στήριξη ορισμένων αντιδραστικών βουλευτών και να την εκμεταλλευτεί στην εκλογή του προέδρου. Προφανώς όμως λογάριαζε χωρίς τον ξενοδόχο γιατί οι ξένοι προφανώς δεν αντιλαμβάνονται Greecovery με λιγότερη Τρόικα. Θέλουν, και είναι ξεκάθαρο από την αντίδραση, αυξημένη επιτήρηση της χώρας από τις ευρωπαϊκές αρχές σαν δικλίδα ασφαλείας για τους παγαπόντιες τους καλαμαράδες. Εγώ πάντως εν τους αδικώ.

Στην Ευρώπη και στην Αμερική φαίνεται ότι η πολυδιαφημιζόμενη ανάκαμψη αντιμετωπίζει επίσης πρόβλημα. Στην ΕΕ παρά τις διαβεβαιώσεις του Τρισέ για αγορά ομολόγων και τα αρνητικά επιτόκια που επέβαλε σαν «φόρο» για την παρακράτηση κεφαλαίων από τις τράπεζες φαίνεται ότι είναι πλέον πολύ αργά. Μπαίνουν πολλές οικονομίες της ΕΕ σε ένα κύκλο παρατεταμένης ύφεσης ενώ προβλήματα άρχισαν να αντιμετωπίζουν και οι δυνατές.

Χτεσινά στοιχεία που δημοσιοποιήθηκαν δείχνουν ότι στην Ευρωζώνη η βιομηχανική παραγωγή κατέγραψε σε ετήσια βάση τη μεγαλύτερη μείωση (-1,9%) από τον Ιούλιο του 2013. Παράλληλα ο δείκτης οικονομικής εμπιστοσύνης (ZEW) έχει καταρρεύσει στην Γερμανία υποχωρώντας σε χαμηλό από το Νοέμβριο του 2012. Ο επικεφαλής του Ινστιτούτου ZEW (Fuest) δήλωσε ότι δεν μπορεί να αποκλεισθεί το ενδεχόμενο η  οικονομία της Γερμανίας να εισέλθει σε ύφεση, θεωρώντας ότι η αδύναμη οικονομική δραστηριότητα στην Ευρωζώνη έχει επηρεάσει αρνητικά την οικονομία της Γερμανίας (καλημέρα τζαι έφεξε). Επίσης η Γερμανική κυβέρνηση αναθεώρησε καθοδικά την εκτίμησή της για το ρυθμό ανάπτυξης στη χώρα το 2015 στο 1.3% από 2%.

Παράλληλα στο Ηνωμένο Βασίλειο άρχισαν να διαφαίνονται τα πρώτα σύννεφα.  Ο πληθωρισμός έπεσε το Σεπτέμβριο σε χαμηλό από τον Απρίλιο του 2009 δείχνοντας τον δρόμο ουσιαστικά για διατήρηση των ιστορικά χαμηλών επιτοκίων. Επίσης η αγορά κατοικίας μετά από δύο χρόνια υπερθέρμανσης (ειδικά στο Λονδίνο) άρχισε να κουράζεται. Οι επενδυτές (ειδικά οι ξένοι) άρχισαν να γίνονται επιφυλακτικοί αφού οι τιμές είναι πλέον απλησίαστες ακόμα και για επένδυση. Το Ratio τιμής ακινήτων προς μέσου εισοδήματος έχει κατά πολύ υπερβεί το 6 και σε μερικές περιοχές του Λονδίνου το 10. Παραδοσιακά αυτό στην Αμερική και Αγγλία κυμαίνεται γύρω στο 4 (nationwide). Ο κίνδυνος μείωσης λοιπόν είναι ορατός.

Τέλος βλέπουμε και μια επικίνδυνη (τεχνικά τουλάχιστον) τάση πτώσης στα χρηματιστήρια ακόμη και της Αμερικής και Αγγλίας τα οποία εκμεταλλεύτηκαν την πιστωτική επέκταση και τις ενέσεις ρευστότητας από το 2008 και εκτοξεύθηκαν σε υψηλά ρεκόρ. Μήπως είναι τώρα η ώρα μιας πιο μακροπρόθεσμης χρηματιστηριακής διόρθωσης; Μεγάλης μάλιστα; Δεν υπάρχει ακόμα κάτι τέτοιο στον ορίζοντα αλλά δεν το θεωρώ καθόλου απίθανο. Μάλλον θα πρόσεχα.

Μέσα σε αυτό το κλίμα αβεβαιότητας στην Κύπρο ακόμα ακούμε φωνές για γρήγορη απεμπλοκή από το μνημόνιο για έξοδο στις αγορές κτλ κτλ. Ότι και αν πούμε, και όσα κακά και αν έφερε το μνημόνιο (κούρεμα, ανεργία κ.α.) έφερε και άλλα καλά. Θα φέρει τις ιδιωτικοποιήσεις, την διόρθωση του δημόσιου τομέα, έκοψε τις παράλογες προσαυξήσεις, θα αλλάξει το ωράριο κυβερνητικών, τραπεζικών ημικρατικών κ.α. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι ανέδειξε τις αδυναμίες ενός πολιτικού συστήματος το οποίο δεν ήταν άξιο ποτέ να κυβερνήσει μια χώρα αλλά για κάποιο λόγο (ξένα δώρα-κεφάλαια) οι αδυναμίες του κρύβονταν κάτω από το χαλί λόγω ευμάρειας.

Είτε όμως κάποιος συμφωνεί είτε διαφωνεί με τις τακτικές και πολιτικές του μνημονίου πιστεύω θα συμφωνήσει στο ακόλουθο. Σε μια περίοδο όπου οι οικονομίες δείχνουν να αδυνατούν ουσιαστικά να ανακάμψουν από την μεγαλύτερη παγκόσμια κρίση (ακόμα και αυτές που έδειξαν ανθεκτικότητα από το 2008), μπορούμε εμείς να μιλούμε για έξοδο από μνημόνιο; Για έξοδο στις αγορές και αποκλειστικό δανεισμό από αυτές χωρίς την βοήθεια των υφιστάμενων δανειστών μας; Στο προσεχές μάλιστα μέλλον;

Τι έχει αλλάξει δηλαδή στην Κυπριακή οικονομία; Οκ η ανεργία η ύφεση και το δημοσιονομικό έλλειμμα είναι μικρότερα από ότι αρχικά προβλέπανε. Αλλά το δημόσιο χρέος μας είναι σε ιστορικά ψηλά επίπεδα, όπως άλλωστε και η ανεργία ασχέτως αν περιμέναμε χειρότερα. Επίσης η κτηματαγορά αναμένεται να πέσει περισσότερο. Το πιο σημαντικό όμως είναι τα NPLs των τραπεζών που βρίσκονται σε δυσθεώρητα ψηλό επίπεδο, ενώ οι ανακεφαλαιοποιήσεις των τραπεζών δεν έχουν ακόμα τελειώσει.

Τι θετικό συνέβηκε λοιπόν όλο αυτό τον καιρό; Βάλαμε την οικονομία μας σε μια πιο ορθολογιστική σειρά, βάση των όρων του μνημονίου και καταφέραμε να προσελκύσουμε μερικούς επενδυτές για τις τράπεζες μας. Να προσελκύσουμε είπα. Εμείς; Όχι εμείς. Οι δανειστές. Η σιγουριά που εκπέμπει το μνημόνιο και η πιστή εφαρμογή του έφεραν τους επενδυτές. Πιθανός εκτροχιασμός αλλά και η ψευδαίσθηση ότι μπορούμε καλύτερα μόνοι μας απλά θα τους διώξει. Αυτό είναι το μόνο σίγουρο.

Ειδικά σε μια περίοδο όπου η δημοσιονομική πολιτική λιτότητας της Γερμανίας άρχισε να ξεθωριάζει μιας και η ίδια πιθανόν να μπει σε ύφεση. Επίσης σε μια εποχή όπου η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα επιτέλους κατάφερε ποσοτική χαλάρωση (πολεμώντας την Γερμανία) εμείς γιατί να θέλουμε own funding. Ίσως θα έπρεπε απλά να εφαρμόσουμε τα απαραίτητα και να απαιτήσουμε περισσότερα για ανάπτυξη παρά να παίζουμε με την φωθκιά. Όχι ούλλοι φυσικά. Μερικοί εν σοβαροί τζαι καταλάβουν. Μερικοί όμως όχι. Ας πάρουμε παράδειγμα που την Αθήνα που όπως μιλούμε τωρά καταρρέει. Πάλε