Για την οικονομία

Θυμάστε μια εποχή που έγραφα συνέχεια για οικονομικά; Ναι; Πρέπει να ήταν γύρω στο 2010 και 2011. Μόλις ξεκίνησα το blog. Μάλιστα τα οικονομικά ήταν και ο κύριος λόγος που άρχισα να γράφω. Γιατί τότε θεωρούσα αδιανόητο ότι οι περισσότεροι (έτσι έλεγαν τουλάχιστον) δεν μπορούσαν να δουν ότι:

1. Η κτηματική αγορά θα καταρρεύσει με τις τιμές να πέφτουν στο 50%.
2. Oι τράπεζες λόγω (και) αυτού θα καταρρεύσουν με την σειρά τους και μπορεί να έχουμε Bank run. Μάϊος 2012 (το κούρεμα έγινε Μάρτη 2013) «Η επόμενη σελίδα της ιστοριούλας μας έχει τίτλο Bank run. Εκεί όπου καταρρέει μια τράπεζα γιατί όλοι οι καταθέτες τρομοκρατημένοι ζητούν ανάληψη των χρημάτων τους ταυτόχρονα.  Και το βιβλίο κλείνει με την χρεοκοπία της τράπεζας και με τους καταθέτες αγανακτισμένους να χάνουν τα λεφτά τους. Θα τους σώσει όλους η κυβέρνηση λένε οι ειδικοί. Αμ δε λέω εγώ».
3. και επίσης έγραφα (όπως και άλλοι πολλοί φυσικά) ότι οι μισθοί και τα ωφελήματα κυβερνητικών και ημικρατικών πρέπει να μειωθούν.

Τότε πολλοί διαβάζοντας ότι η κτηματαγορά θα καταρρεύσει, οι τράπεζες θα χρεοκοπήσουν και ότι οι μισθοί πρέπει να πέσουν με έβριζαν ασύστολα. Είσαι άσχετος, εν καταλάβεις, εν έσιεις να προτείνεις τίποτε απλά κλάνεις και άλλα πολλά. Λοιπόν χωρίς να θέλω να φανώ πίκρης. Όσοι με εξιτιμάζαν μπορούν απλά να παν μια παράγραφο πάνω τζαι να θκιεβάσουν ξανά τζαι ξανά το νούμερο 2 τζαι να σκεφτούν πόσοι μιλούσαν για bank run τον Μάιο του 2012, 10 μήνες πριν το κούρεμα. Σόριν αλλά άντεξα πολύ τζαιρό. Έθελα να φκάλω το απωθημένο. 

Μετά το κούρεμα είπα ότι εν θα γράψω ξανά τίποτε για οικονομία τζαι σχεδόν εκράτησα την υπόσχεση μου τον τελευταίο 1.5 χρόνο. Γράφω περί ανέμων και υδάτων. Εν υπάρχει λόγος πλέον να ασχολούμαι με οικονομικά θέματα τζαι εν έχω κάτι ιδιαίτερο να προτείνω. Η Κύπρος ετέλειωσε. Πάππαλλα. 

Αλλά έτσι για αλλαγή έννα γράψω λίο για τους δείχτες μας (τους οικονομικούς ρε) μιας τζαι εκλείσε τζαι ο χρόνος. Έτσι για να πιάσουμε μια ιδέα για το μέγεθος της ζημιάς που έγινε με το bail-out, bail-in. 

Πληθωρισμός: Τον Αύγουστο του 2012 η Κύπρος κτύπησε πληθωρισμό +4.5%. τώρα 1 χρόνο και κάτι μετά κλείσαμε το 2013 (Δεκέμβριος 2013) στο -1.25%. Αντιπληθωρισμός. Οι τιμές πέφτουν κι όταν αυτό συμβαίνει για κάποιο εύλογο χρονικό διάστημα, πέφτει η παραγωγικότητα, οι μισθοί και φυσικά η ζήτηση τελικά. Αυτά σε συνδυασμό με την αναλογική αύξηση της αξίας του χρέους.

Ακαθάριστο εγχώριο προϊόν: Ανάπτυξη δηλαδή της οικονομίας. Η οικονομία μας έπεσε σε αρνητικό ρυθμό ανάπτυξης το δεύτερο τρίμηνο του 2009. Εκεί όπου η χρυσή κότα των ακινήτων είχε ουσιαστικά πεθάνει, ενώ ο κίνδυνος με την Ελλάδα και το κούρεμα Ελληνικών ομολόγων αυξανόταν. Αυτό ήταν και το τέλος μας γιατί τότε έρευσε ρευστό στην Κυπριακή αγορά (από φοβισμένους καταθέτες της Ελλάδας) και αυξήθηκε η ρευστότητα στην αγορά (από 58δις καταθέσεις τον Ιαν09 φτάσαμε στα 70δις Ιαν12). Αυτή η ρευστότητα και ο αυξημένος δανεισμός επανέφεραν την οικονομία σε θετικό πρόσημο για ένα μικρό χρονικό διάστημα για να πέσει πάλι σε αρνητικό στο τέλος του 2011, καταγράφοντας μέχρι το τρίτο τρίμηνο του 2013 9 συνεχόμενα τρίμηνα αρνητικής ανάπτυξης!!! Το 2013 μιλούν για ύφεση 5.5% και ίσως χρονιαία ανάπτυξη το 2015. 

Δημόσιο χρέος: Ο Χριστόφιας παρέλαβε την χώρα με 49%/ΑEΠ χρέος και την παρέδωσε με 86%/ΑΕΠ το 2012. Την δεδομένη στιγμή και βάση των τελευταίων στοιχείων το τρίτο τρίμηνο του 2013 φτάσαμε να έχουμε χρέος 110%/ΑΕΠ και αναμένεται με την ολοκλήρωση του bail-out των 10δις να φτάσουμε στο οριακά μη βιώσιμο επίπεδο του 125%/ΑΕΠ το 2014.

Δημοσιονομικό έλλειμμα: Ο Χριστόφιας παρέλαβε την χώρα με πλεόνασμα 1%/ΑΕΠ και την παρέδωσε με έλλειμμα 5%/ΑΕΠ το 2012. Η κυβέρνηση Αναστασιάδη θα το ανεβάσει στο 6,5%/ΑΕΠ το 2013 αφού δεν μας φτάνουν τα χάλια μας αποφάσισε να αποζημιώσει τα κουρεμένα ταμεία και ασφάλειες. Συγχαρητήρια. 

Ανεργία: Την δεδομένη στιγμή (Νοέμβριο 2013) έχει φτάσει στο 17.3%. Ποιος ξέρει που μπορεί να φτάσει. Η κομισιόν και η κυβέρνηση μιλούν για 19% αλλά μάλλον φαίνεται λίγο αισιόδοξη πρόβλεψη. 

Τραπεζικό σύστημα: Έχει μικρύνει όπως ήθελαν και οι δανειστές. Είναι σε κακό χάλι, κανένας ξένος δεν μας εμπιστεύεται και μην ακούτε που λένε οι πολιτικοί μας ότι η κατάσταση έχει ηρεμήσει. Αν είχε ηρεμήσει απλά θα είχαν άρει τα περιοριστικά μέτρα νωρίτερα. Την δεδομένη στιγμή τον Δεκέμβριο του 2013 το ύψος δανείων βρίσκεται στα 63.11δις εκ και οι καταθέσεις στα 47δις. Υπάρχει ένα έλλειμμα ρευστότητα της τάξεως των 16.11δις ενώ μέχρι τον Μάιο του 2012 (που είπα για bank run) υπήρχε πλεόνασμα 2δις. Φέτος, το 2013 έχουν φύγει (μαζί με το κούρεμα) 23δις!!!!

Επίσης τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια έχουν φτάσει στα επίπεδα 40-50% και δεν ξέρω με ποιο τρόπο (χωρίς μαγείρεμα αξιών ακινήτων) μπορεί να πέσει ουσιαστικά αυτό το ποσό. Με αναδιαρθρώσεις μόνο δεν το βλέπω. Αποτέλεσμα είναι οι τράπεζες να χρειαστούν περισσότερα κεφάλαια στο άμεσο μέλλον. Αυτό μπορεί να συμβεί στην τράπεζα Κύπρου μόλις ανακοινώσει τα αποτελέσματα του 4^ου τριμήνου και ξεκαθαρίσει ότι τα πρωτοβάθμια κεφάλαια της είναι στο όριο του 12% και έχει εξαντλήσει την αβάντζα που προέκυψε από το κούρεμα καταθέσεων. 

Ότι έχετε πάνω από 100,000 αν έχετε εγώ προτείνω (αν δεν το κάνατε μέχρι τώρα) να το φύγετε από την χώρα. Κάθε παράθυρο που ανοίγει στα περιοριστικά μέτρα καλό είναι να το εκμεταλλεύεστε μετακινώντας κεφάλαια σε διάφορες τράπεζες στην Κύπρο (ξένες οι οποίες ανακεφαλαιώνονται από μητρικές εξωτερικού) αλλά και να φεύγετε λεφτά από την χώρα. 

Ακίνητα: Με βάση τον δείχτη ακινήτων του Eurostat οι τιμές ακίνητων στην Κύπρο έχουν μειωθεί κατά 25% από την ανώτερη τιμή τους το 2008. Παρόμοια στατιστικά παρουσιάζει και ο δείχτης της κεντρικής Κύπρου και το RICS. Όπως έχω γράψει και άλλες φορές, με βάση τα ratios investment yield και House price/ Income προβλέπεται περαιτέρω μείωση 30-50%. Αυτό ενισχύεται και από την μειωμένη ρευστότητα από τις τράπεζες και τις μηδαμινές πωλήσεις. Η ώθηση στην προσφορά θα δοθεί σε λίγους μήνες όταν ξεκινήσουν οι εκποιήσεις και ξεπουλούν οι τράπεζες ακίνητα.

Τουρισμός: Η μόνη ακτίδα φωτός στο μπουντρούμι. Το εντεκάμηνο του 2013 τα έσοδα είναι 8.4% πάνω σε σχέση με πέρσι. Καλό σίγουρα αυτό αλλά σε απόλυτους αριθμούς αυτό σημαίνει 160εκ. Τι είναι τούτο το ποσό μπροστά στα σχεδόν 20δις χρέος. 

Πως θα μπορούσαμε να τα αποφύγουμε ούλλα τούτα. Το εκνευριστικό ένει ότι δεν χρειάζονταν πολλά. Πρώτα το κούρεμα των Ελληνικών ομολόγων θα έπρεπε να γίνει βάσει διαπραγμάτευσης από τον Αχάπαρο. Θα βοηθούσε επίσης αν δεν έμπαιναν ξανά οι τράπεζες μας στα Ελληνικά ομόλογα. Φυσικά!!!

Επίσης το εποπτικό σύστημα των τραπεζών μας δεν έπρεπε να επιτρέπει να χρησιμοποιούμε λανθασμένους δείχτες ρευστότητας και κεφαλαιουχικής επάρκειας των τραπεζών. Τότε δάνειο το οποίο είχε εξασφάλιση μεγαλύτερη της αξίας του έστω και αν δεν πληρωνόταν δεν θεωρείτο μη εξυπηρετούμενο. Αυτό γινόταν ενώ οι εκτιμητές υπερεκτιμούσαν τα ακίνητα (τις εξασφαλίσεις δηλαδή) συνεργαζόμενοι με τις τράπεζες για να μην μειωθούν οι αξίες. Μαλακίες δηλαδή. Απλά το φούσκωναν παραπάνω για να σπάσει πιο δυνατά. 

Έπρεπε να πάρουμε μέτρα και να μειωθούν οι μισθοί και τα ωφελήματα από το 2010. Επίσης έπρεπε να αλλάξουμε ωράριο, όρους εργοδότησης και ωφελήματα των κυβερνητικών, ημικρατικών και τραπεζικών. 

Τούτα τα λίγα νομίζετε ότι θα ήταν σκληρά; Εν νομίζω. Γιατί η πτώση των ακινήτων και η αναγνώριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων θα ήταν πιο αργή και ομαλή. Όπως πιο ομαλή θα ήταν και η επίδραση που θα είχαν οι μειώσεις μισθών – όρων εργοδότησης - ωφελημάτων στην κατανάλωση – ανάπτυξη – ανεργία.

Θα μπαίναμε σε ύφεση. Ναι βεβαίως. Αλλά δεν θα καταστρέφαμε την οικονομία μας μόνοι μας. Τόσο απλά.  

Τι προτείνω έννα μου πουν πάλε. Ε βασικά εν προτείνω κάτι. Εν έσιει κάτι να προτείνω. Αν έχετε δουλειά ακόμα κρατήστε την με νύχια και με δόντια. Αν μπορείτε να έβρετε κάτι εκτός Κύπρου πιάστε την ευκαιρία που τα μαλλιά τζαι πηγαίνετε στο καλό. Εκτός αν έχετε την ευχέρεια να περιμένετε αρκετά χρόνια άμπα τζαι μπορέσουμε να εκμεταλλευτούμε το αέριο...Ή να έβρουμε πετρέλαιο!!! 

Ή να γίνει θαύμα (γιατί ως γνωστό ο θεός αγαπά μας) τζαι να αρχίσουμε να κλάνουμε 5ευρα τζαι να σιέζουμε 20ευρα. Τούτο εν πιο πιθανό σενάριο που την ανάκαμψη εντός διετίας που ακούμε.